آشنایی با نورپردازی مستقیم و نورپردازی غیر مستقیم

نورپردازی مستقیم و نورپردازی غیر مستقیم مباحث ناآشنایی نیستند. در اصل برای تعریف نورپردازی مستقیم می توانیم این‌گونه مثال بزنیم که اگر شخصی مستقیما زیر آفتاب ایستاده باشد، نور را بدون واسطه دریافت می کند.
در این حالت طبیعی است که تصور کنیم هیچ مانعی بین منبع نور و آن شخص وجود ندارد. و در حالت نورپردازی غیر مستقیم ، می توانیم همین شخص را زیر یک سایبان تصور کنیم. در اصل چیزی که باعث دیدن این شخص می شود، بازتاب نور از دیگر سطوح اطراف اوست. در حقیقت، نمی توان گفت که چون بین او و نور خورشید مانعی وجود دارد، توانایی دیدن وی را به کل از دست داده ایم!

نورپردازی مستقیم و نورپردازی غیر مستقیم کاربرد های متفاوتی دارند.

استفاده از نور مناسب و نحوه نورپردازی در مکان های مختلف اهمیت بسزایی دارد. در اصل اگر در محیطی، نورپردازی به شکل درست آن صورت نگیرد، ما هیچ لذتی از قرار گرفتن در آن مکان نمی بریم. از همه مهم تر، دیگر زیبایی آن محیط را به خوبی درک نمی کینم و جذابیت آنرا از بین می بریم.
حال تصور می کنیم که یک مکان خاص، به نورپردازی مستقیم نیاز دارد. اما ما آن را با نورپردازی غیر مستقیم روشن می کنیم. چه اتفاقی می افتد؟ جز اینکه آن محیط بی رنگ و دلمرده خواهد شد؟
از ویژگی های مهم این دو نوع نورپردازی، تفاوت در ایجاد سایه ها و نقاط روشن است. مثلا اگر محیطی با نورپردازی مستقیم روشن شود، سایه ها پررنگ تر و نقاط روشن، واضح ترند. اما نور پردازی غیر مستقیم همه ی بخش های تیره و روشن را در حالت نرم و متوسط قرار خواهد داد. ما می توانیم در این محیط ها کیفیت تصویری متفاوتی بیابیم.

کاربرد های نور پردازی مستقیم (Direct Lighting) در محیط های مختلف

همانطور که اشاره شد، نورپردازی مستقیم برای مکان هایی که وجود نور زیاد در آنها به شدت اهمیت دارد، مفید است؛ مثل آشپزخانه. اگر در یک آشپزخانه میز داخلی و کانتر را با نورپردازی مستقیم روشن کنیم، بهترین نتایج را به دست خواهیم آورد. البته این نورپردازی به پلن و اندازه آشپزخانه هم وابسته است. مثلا برخی آشپزخانه ها در قسمت زیر کابینت خود امکان نصب نور زیر کابینتی دارند. در این صورت می توان از آنها استفاده کرد و یک نورپردازی مستقیم برای پخت غذا بوجود آورد.
برای این کار، می توانیم از ریسه های ال ای دی استفاده کنیم. باریک بودن مقطع و آسانی نصب ریسه های ال ای دی، دلیل های اساسی محبوبیت آنها برای به کارگیری در زیر کابینت های آشپزخانه است. البته، باید قبل از استفاده از آنها برای محیط های مرطوب، از ضد آب بودنشان اطمینان حاصل کنیم.

آویز ها یکی از منابع مهم نورپردازی مستقیم و غیر مستقیم هستند

برای تامین نورپردازی مستقیم براساس سایز کانتر آشپزخانه، می توانیم از یک آویز کوچک استفاده کنیم. تامین نور مستقیم فقط یک عملکرد بهینه برای این دست آویز ها، به حساب می آید. همچنین می توان از آن، برای تزئین دکور آشپزخانه هم استفاده کرد.
مهمتر اینکه تامین نورپردازی مستقیم و غیر مستقیم با این نوع آویز ها امکان پذیر است. اما چطور؟ در حقیقت برای نورپردازی غیر مستقیم ، این آویزها، با تابیدن به یک شیشه‌ی مات نور را به طور غیر مستقیم به سطح مورد نظر پخش می کنند. همچنین شیشه های رنگی به کار رفته در ساخت برخی از این آویز ها نیز می تواند جالب توجه باشد.
از نورپردازی مستقیم ( مثل نور خطی دیوار کوب) می توان در نزدیکی آینه های سرویس های بهداشتی، برای دقت بیشتر و واضح شدن چهره استفاده کرد. چراغ های توکار از جمله گزینه هایی هستند، که برای نورپردازی مستقیم دیگر بخش های این مکان به کار برده می شوند.
در آشپزخانه ها عموماً از لامپ های ریلی، جهت نورپردازی مستقیم استفاده می شود. قرار دادن یک مجسمه یا گلدان در زیر نور مستقیم این لامپ ها می تواند انتخاب مناسبی باشد. به این دلیل که زیبایی محیط چند برابر خواهد شد و با این کار، یک سوژه نورپردازی جالب را به محیط آشپزخانه اضافه کرده ایم. استفاده از چراغ مطالعه و چراغ هالوژنی در دیگر محیط ها از جمله کاربرد های دیگر نورپردازی مستقیم می باشد.

کاربرد های نورپردازی غیر مستقیم (Indirect Lighting) در محیط های مختلف

محیط های عمومی از نورپردازی غیر مستقیم استفاده می کنند. در محیط خانه، مانند اتاق خواب از نورپردازی غیر مستقیم استفاده می شود؛ به این دلیل که آرامش افراد مختل نشود. به طور کلی نور غیر مستقیم، دو دسته دارد: اول نور منعکس شده و دوم نوری که از شیشه مات یا پارچه و غیره عبور می کند.
دسته اول برای نمایش دیوار ها ( مثلا پوشیده شده از کاغذ دیواری خاص) و سقف مورد استفاده قرار می گیرند. نور های خطی که در سقف ها و دیوار ها استفاده می شوند، در اصل برای نورپردازی غیر مستقیم بکار برده می شوند. همچنین می توان از آنها در بالای کابینت در محیطی مانند آشپزخانه استفاده کرد. دیوار کوب هایی که نور را به سمت بالا منعکس می کنند نیز یکی از اقلام نورپردازی غیرمستقیم هستند که به شیوه بازتابی نور را می تابانند.
از موارد دیگری که در نورپردازی غیر مستقیم کاربرد دارند، می توان به چراغ های دارای شیلد پارچه ای و آویزهای به شکل طبل، اشاره نمود. این نوع چراغ ها را می توان در نورپردازی محیط هایی مانند پذیرایی یا نشیمن استفاده کرد که به نورپردازی مستقیم نیازی ندارند و یک نور ملایم و مناسب می طلبند. در ضمن، بهتر است برای اینکه نورپردازی این محیط ها یکدست و بی روح نباشد، از آباژور ها و آویز های شیشه ای استفاده کنیم.

نکات مرتبط با نورپردازی مستقیم و غیر مستقیم

جهت نورپردازی مستقیم و غیر مستقیم برای محیطی مانند پذیرایی باید نکات خاصی را رعایت کنیم. مثلا اینکه از به کار بردن چراغ های توکار یا ریلی، بالای محل نشیمن مانند کاناپه استفاده نکنیم. این موضوع، حس و حال خوبی به افراد حاضر در نشیمن نمی دهد. به این دلیل که، آنها حس می کنند مرکز توجه هستند و احساس معذب بودن پیدا می کنند.
بهتر است به جای این کار از این چراغ ها برای تابش به دیوار استفاده کنیم. در نتیجه نور به طور غیر مستقیم در محیط پخش می شود و روشنایی مطلوب را ایجاد می کند.

بهتر است که موقع مطالعه به سراغ نورپردازی مستقیم برویم. اگر نورپردازی محیط در حین درس خواندن یا انجام کاری که به نور کافی و لازم احتیاج دارد، کم باشد عملاً افراد خسته می شوند. البته به کاربردن نور غیر مستقیم در محیطی که نورپردازی مستقیم وجود دارد، کار بیهوده ای است. چون کاملا بدون جلوه خواهد بود. به عنوان مثال به کار بردن نور های توکار در محیطی که یک آویز طبلی نورپردازی محیط را بر عهده دارد، نور آن را غیر لازم و بدون جلوه خواهد نمود.

عموماً برای بازدهی بیشتر، نورپردازی مستقیم در محیط هایی مانند اداره ها استفاده می شود. اما دلیل این بازدهی بهتر به کاهش هزینه های برق مرتبط است. اگر از نورپردازی غیر مستقیم در این محیط ها استفاده شود، توسط دیگر بخش های آن مکان، جذب خواهد شد. قسمت هایی مانند دیوار ها و شیشه های مات.
بنابراین بازدهی روشنایی و نورپردازی کاهش یافته و شاهد افزایش هزینه ها خواهیم بود. همانطور که در بخش های قبلی اشاره شد، نرم بودن نور و سایه های محیط در نورپردازی غیر مستقیم بدیهی است. و این مقوله برای محیط های خانگی بهتر کاربرد دارد.

تلفیق نورپردازی مستقیم و غیر مستقیم

طراحان روشنایی و مهندسان نور، از تلفیق نورپردازی مستقیم و غیر مستقیم برای انواع مکان ها و فضاهای مختلف استفاده می کنند. البته این نوع تلفیق، مزیت ها و ایرادهایی دارد، که شامل موارد زیر هستند:
مزایا:
• ایجاد حالتی پایدار و متوازن برای نورپردازی مستقیم و غیر مستقیم ( تلفیق نور و سایه های نرم و پررنگ)
• مصرف انرژی کمتر مخصوصاً برای محیط های بزرگ
• کاهش خیرگی به علت وجود نورپردازی مستقیم و راحتی چشم
• سایه ها بسیار پررنگ و شارپ نخواهند بود.
معایب:
o افزایش هزینه ها برای نصب و نگهداری
o افراد برای استفاده درست از این سیستم ها باید آموزش ببینند.